Wanneer men het in het Nederlands over schaatsen heeft, bedoelt men daarmee niet altijd "het hardrijden op de schaats", maar ook een prettige vrijetijdsbesteding op winterse dagen. Het is een van de oudste Nederlandse volkssporten en wordt van jongs af aangeleerd.

Wanneer het een paar dagen vriest dat het kraakt en het ijs stevig is, geven Nederlandse scholen weleens "ijsvrij". Het als volksvermaak toch een typisch Nederlands verschijnsel.

Een groot aantal schilders uit de lage landen hebben vanaf de middeleeuwen de winterse ijspret vastgelegd met kwast en verf.

Ook in andere landen van het noordelijk halfrond is schaatsen in trek, met name in Scandinavië (Zweden, Finland, Noorwegen). Schaatsen is daar echter een veel riskantere sport, omdat men niet over van te voren gekeurde trajecten rijdt, omdat de wateren over het algemeen dieper zijn en veel afgelegener zijn (waardoor hulp zelden voorhanden is). Daarom heeft men daar extra uitrusting bij het schaatsen om zichzelf beter te kunnen redden.